Wypalenie zawodowe – coraz częściej o nim słyszymy i coraz więcej osób go doświadcza. Ale czym dokładnie jest? To stan, w którym pracownik czuje chroniczne zmęczenie fizyczne i emocjonalne, doświadcza spadku motywacji i ma poczucie bezsilności. W ogólnym rozrachunku wypalenie zawodowe ma negatywny wpływ na organizację, dlatego ważne jest zrozumienie tego zjawiska i jego konsekwencji.
Jakie są przyczyny tego problemu? Jakie konkretnie mogą być negatywne skutki dla organizacji? Przeanalizujemy spostrzeżenia specjalistów HR, przyjrzymy się wypaleniu zawodowemu bliżej i omówimy również metody zapobiegawcze oraz zastanowimy się, jak sobie z nim radzić. Zapraszamy do dalszej lektury.
Czym jest wypalenie zawodowe?
W swoich zasobach Światowa Organizacja Zdrowia wskazuje, że „wypalenie zawodowe to syndrom wynikający z przewlekłego stresu w miejscu pracy, któremu skutecznie nie zaradzono”. Wypalenie zawodowe zostało ujęte w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD-10, ICD-11) przygotowanej przez WHO jako czynnik mający wpływ na stan zdrowia. Nie jest ono klasyfikowane jako stan chorobowy, ale przez ekspertów jest traktowane jako poważne zjawisko, mające wpływ na kondycję człowieka.
Według Christiny Maslach zjawisko wypalenia zawodowego można ocenić na podstawie trzech reakcji na stres: przytłaczającego poczucia wyczerpania, pojawienia się cynizmu i oderwania od rzeczywistości oraz poczucia braku skuteczności zawodowej i braku osiągnięć.
Przyczyny wypalenia zawodowego
Wypalenie zawodowe może być wielowymiarowe i choć występuje w obszarze interpersonalnym i na poziomie indywidualnym, to właśnie czynniki organizacyjne uznawane są za pierwotne przyczyny tego zjawiska. Na podstawie badań przeprowadzonych wśród pracowników w 2018 roku, zostało wskazanych pięć głównych przyczyn:
1
Niesprawiedliwe traktowanie
Odnosi się do sytuacji, w której pracownik funkcjonuje w nieuczciwych, dyskryminacyjnych lub szkodliwych warunkach wytworzonych przez pracodawcę, przełożonych lub współpracowników. Takie środowisko pracy może mieć negatywny wpływ na zdrowie psychiczne i ogólne samopoczucie pracownika, a także prowadzić do obniżenia motywacji i zaangażowania zawodowego
2
Przeciążenie pracą / work-overload
Współczesne firmy często borykają się z problemem przeciążenia pracą. Przeciążenie negatywnie wpływa na pracowników i wydajność organizacji jako całości i może wynikać z różnych czynników takich jak zwiększona liczba zadań, napięty harmonogram, nadmierna presja lub niewłaściwe zarządzanie zasobami ludzkimi
3
Nieokreślony zakres odpowiedzialności
Niejasna rola w organizacji lub niesprecyzowany zakres obowiązków jest spowodowany brakiem wyznaczonych i skonkretyzowanych celów, a to prowadzi do dezorientacji i braku satysfakcji z wykonywanej pracy
4
Brak komunikacji i wsparcia ze strony przełożonego
Bez właściwej komunikacji i wsparcia ze strony przełożonego może dojść do dezorganizacji, chaosu czy nieporozumień, co w następstwie spowoduje trudności w realizacji celów organizacyjnych
5
Nieuzasadniona presja czasu
Dotyczy sytuacji, gdy pracownicy doświadczają nadmiernego nacisku związanego z terminami wykonania zadań. Może to polegać na braku elastyczności w planowaniu harmonogramów lub nagłym narzucaniu nadmiernej ilości pracy w krótkim czasie
Konsekwencje wypalenia zawodowego z perspektywy organizacji
Wypalenie zawodowe pracowników może mieć szereg negatywnych konsekwencji dla organizacji. Oto kilka z nich:
- spadek wydajności i efektywności – zmęczenie psychiczne i emocjonalne może prowadzić do popełniania błędów, powodować utratę priorytetów oraz obniżać jakość pracy
- wzrost absencji i rotacji pracowników – osoby zmagające się z wypaleniem zawodowym są bardziej narażone na absencje z powodu problemów zdrowotnych zarówno fizycznych, jak i psychicznych, co z kolei prowadzi do opóźnień w realizacji rozpoczętych projektów oraz wpływa na morale zespołu
- zmniejszenie zaangażowania i motywacji – pojawia się problem z malejącym zaangażowaniem, entuzjazmem i motywacją do wykonywania przez pracowników obowiązków. Przekłada się to na niskie wyniki w osiąganiu celów organizacyjnych. Spadek zaangażowania w działania zespołowe przyczynia się do obniżenia poczucia przynależności do organizacji, utraty satysfakcji z pracy, obniżenia samooceny oraz do trudności w relacjach z innymi ludźmi
W efekcie pojawiają się zwiększone koszty dla organizacji – w związku z absencją pracowników pracodawca może odczuć zwiększenie kosztów spowodowanych opłacaniem dni chorobowych oraz koniecznością zatrudnienia tymczasowych pracowników lub poniesienia dodatkowych kosztów związanych z wynagrodzeniem pracowników zastępczych. Wysoki wskaźnik rotacji pracowników generuje dodatkowe koszty rekrutacji oraz selekcji nowych osób. Konieczność szkoleń adaptacyjnych w celu zapoznania ich z procedurami i kulturą organizacyjną także sprawia, że wzrastają koszty.
Jak zapobiegać lub przeciwdziałać wypaleniu zawodowemu?
Aby obniżyć poziom wypalenia zawodowego w pracy, działy HR mają do dyspozycji szereg rozwiązań mających na celu poprawę dobrostanu psychicznego pracowników oraz atmosfery w pracy. Oto kilka propozycji:
Dbanie o pozytywną kulturę pracy
Kreowanie środowiska pracy opartego na zaufaniu, szacunku i otwartej komunikacji to ważne zadanie dla organizacji w ramach działań profilaktycznych. Pracownicy powinni czuć się docenieni i wspierani przez przełożonych oraz współpracowników.
Zapewnienie realistycznych terminów w celu wykonania obowiązków to z kolei obszar, o który powinni zadbać menedżerowie. Unikanie zlecania za dużej liczby zadań oraz umożliwianie pracownikom wyrażania obaw związanych z przeciążeniem pracą to czynniki ograniczające ryzyko pojawienia się wypalenia.
Dbanie o dobrostan psychiczny pracowników
- zachęcanie pracowników do korzystania z urlopów i dni wolnych, promowanie elastycznych godzin pracy oraz pracy zdalnej lub hybrydowej, aby umożliwić pracownikom lepsze zrównoważenie życia zawodowego i osobistego
- oferowanie programów wsparcia psychologicznego takich jak konsultacje z psychologiem, sesje coachingowe czy grupowe warsztaty dotyczące radzenia sobie ze stresem i wypaleniem zawodowym
- oferowanie możliwości rozwoju zawodowego i osobistego, przykładowo szkoleń, kursów rozwoju umiejętności miękkich oraz wsparcia w realizacji celów zawodowych
Z pomocą w takich sytuacjach przychodzą Programy Wsparcia Pracowników (Employee Assistance Programs), ponieważ zapewniają niezbędne narzędzia i zasoby, by pomagać pracownikom zwalczyć wypalenie zawodowe i odzyskać równowagę w życiu zawodowym. Programy te mogą skutecznie wspierać zwłaszcza osoby pracujące w modelu hybrydowym lub zdalnym. Oferują konsultacje i pomagają w radzeniu sobie ze stresem oraz w ustanawianiu granic między życiem zawodowym a prywatnym. EAP to szereg specjalistów: psychologów, terapeutów czy doradców, którzy mogą pomóc w radzeniu sobie z trudnościami w życiu zawodowym, a także osobistym.
Monitorowanie wczesnych sygnałów wypalenia zawodowego i reagowanie na nie
Działy HR w wielu przypadkach mogą zapobiec ryzyku wystąpienia wypalenia. Kluczowe zadania to:
- zbieranie i monitorowanie informacji dotyczących wypalenia zawodowego takich jak spadek wydajności, częste absencje czy zmiany w zachowaniu pracowników
- podejmowanie działań profilaktycznych w odpowiedzi na powyższe sygnały
- tworzenie polityk wspierających zdrowie psychiczne pracowników takich jak urlopy zdrowotne i programy wellness
Jeśli jesteś specjalistą HR lub liderem zespołu, zastanów się, jak możesz wprowadzić usługę wsparcia psychologicznego w swojej firmie. Zbadaj dostępne zasoby i programy, które mogą pomóc Twoim pracownikom w radzeniu sobie ze stresem i w zwiększaniu dobrostanu. Pamiętaj, że inwestowanie w dobrostan psychiczny pracowników przynosi korzyści zarówno im, jak i organizacji jako całości. Tworzenie wspierającego środowiska pracy jest istotnym czynnikiem w maksymalizacji dobrostanu pracowników i osiąganiu sukcesu organizacji.
