W obecnym środowisku zawodowym zjawisko prezenteizmu – definiowane jako pojawianie się w pracy pomimo choroby – staje się coraz bardziej powszechne. Jest to zagadnienie obejmujące wiele aspektów takich jak zdrowie, relacje społeczne i wydajność w pracy. Przedstawiamy analizę publikacji na temat nieefektywnej obecności w pracy, by pomóc w zrozumieniu tego zjawiska oraz zaproponować sposoby jego redukcji.
Definicje prezenteizmu
W literaturze istnieje wiele definicji prezenteizmu podkreślających różne aspekty tego zjawiska. Na wstępie należy wyjaśnić, że o absencji chorobowej mówimy w sytuacji „choroby lub konieczności osobistego sprawowania przez pracownika opieki nad chorym członkiem rodziny”. Jednak zdarza się, że pomimo choroby pracownik postanawia wykonywać zadania służbowe (presenteeism).
Za prezenteizm można uznać podejmowanie pracy w przypadku lekkich problemów ze zdrowiem, np. grypy, przeziębienia, albo w przypadku poważniejszych i długotrwałych takich jak depresja, alergia, migrena/bóle głowy, zapalenie stawów, cukrzyca.
Zjawisko to może mieć różne przyczyny jak np. presja społeczna, obawa o utratę części wynagrodzenia czy dążenie do utrzymania doskonałej frekwencji w pracy. Niektórzy badacze dzielą definicję prezenteizmu na dwie wersje:
- amerykańską – zjawisko opisane jako obniżona wydajność pracowników w związku z chorobą
- skandynawską i europejską – jako przyjście do pracy mimo choroby oraz subiektywnego poczucia, że powinno się zostać w domu.
Przyczyny prezenteizmu
Prezenteizm może wynikać z wielu czynników – głównym jest obawa pracowników o utratę części wynagrodzenia, a dodatkowo presja społeczna, naciski ze strony kadry menedżerskiej i oczekiwania wynikające z kultury organizacyjnej. Wszystko to może skłaniać pracowników do przyjścia do pracy, nawet gdy są chorzy. Brak świadomości istnienia prezenteizmu i edukacji na ten temat może również przyczynić się do jego występowania.
Skutki prezenteizmu dla firm
Prezenteizm ma negatywne konsekwencje dla firm. Pracownicy, którzy przychodzą do pracy pomimo choroby, często nie są w pełni produktywni. Mogą mieć trudności z wykonywaniem zadań, koncentracją, a co za tym idzie spada ich efektywność. Ponadto mogą zarażać innych pracowników, co z kolei może prowadzić do dalszego obniżenia efektywności w firmie. Dodatkowo praca podczas choroby może doprowadzić do pogorszenia stanu zdrowia, a tym samym skutkować długotrwałą absencją.
Jak sobie radzić z prezenteizmem?
Organizacje mogą podjąć szereg działań, by zmierzyć się z tym problemem. Po pierwsze ważne jest, by stworzyć kulturę pracy opartą na zdrowiu i dobrym samopoczuciu pracowników. Należy promować zwiększanie świadomości w zakresie zdrowia fizycznego i psychicznego oraz zachęcać do korzystania z dostępnych programów wsparcia takich jak Programy EAP. Mogą one zapewnić pracownikom wsparcie emocjonalne i psychologiczne, co pomaga im radzić sobie z kłopotami i stresującymi sytuacjami.
- Tworzenie kultury pracy przyjaznej zdrowiu – istotne jest, by firma dbała o środowisko pracy, w którym zdrowie i dobre samopoczucie pracowników są priorytetem. Ważne jest promowanie aktywności fizycznej, organizowanie szkoleń z zakresu radzenia sobie ze stresem oraz wprowadzenie programów wsparcia psychologicznego dla pracowników.
- Zachęcanie do korzystania z urlopów – czas wolny i urlopy to podstawa regeneracji oraz utrzymania równowagi między życiem prywatnym a zawodowym. Pracodawcy powinni zachęcać pracowników do korzystania z urlopów i wakacji.
- Jasne komunikowanie oczekiwań – dobra komunikacja z pracownikami dotycząca oczekiwań, celów i harmonogramów pracy może zmniejszyć presję i stres związany z obowiązkami zawodowymi.
- Oferowanie elastycznych rozwiązań – jeśli to możliwe, warto wprowadzić rozwiązania takie jak praca zdalna, elastyczne godziny pracy czy dzielenie się zadaniami między pracownikami, by dać im większą kontrolę nad własnym czasem i zmniejszyć stres.
- Edukacja związana ze zdrowym stylem życia – w celu promowania dobrych nawyków wśród pracowników firmy mogą organizować warsztaty, prelekcje i zadbać o inne formy edukacji na temat zdrowego stylu życia, odżywiania oraz aktywności fizycznej.
- Monitorowanie i analiza danych – warto zbierać i analizować dane dotyczące absencji i produktywności, by identyfikować potencjalne problemy związane z prezenteizmem i podejmować odpowiednie działania naprawcze.
- Wspieranie zdrowia psychicznego – zdrowie psychiczne jest kluczowym czynnikiem w przypadku prezenteizmu. Pracodawcy mogą organizować szkolenia dotyczące radzenia sobie ze stresem i presją, a także zapewnić dostęp do specjalistycznego wsparcia psychologicznego dla potrzebujących pracowników.
- Nagradzanie zdrowych zachowań – wdrożenie programów motywacyjnych, w których nagradzane są zdrowe nawyki i zachowania, może zachęcić do dbania o zdrowie i zmniejszyć prezenteizm.
Rola Programów EAP
Programy Wsparcia Pracowników EAP są ważnym narzędziem pomagającym w radzeniu sobie z prezenteizmem, ponieważ oferują pracownikom bezpłatne i poufne wsparcie psychologiczne oraz prawno-finansowe. Pracownicy mogą skorzystać z konsultacji ze specjalistami, a także z dostępu do zasobów i narzędzi pomocnych w poprawie samopoczucia i efektywności w pracy.
Koszty prezenteizmu
Prezenteizm generuje znaczne koszty dla firm. Obniżenie produktywności pracowników oraz rozprzestrzenienie się choroby przyczyniają się do strat finansowych. Firmy powinny rozważyć te koszty i skoncentrować się na redukcji prezenteizmu przez wprowadzenie skutecznych programów wsparcia dla pracowników.
Według raportu Presenteeism: at work – but out of it opublikowanego w 2004 r. w „Harvard Business Review” koszty prezenteizmu amerykańskich pracowników przekraczają 150 mld dolarów. Z kolei z szacunków wykonanych na zlecenie dużego koncernu zbrojeniowego Lockheed Martin wynika, że największe koszty związane ze spadkiem wydajności w pracy generowane były przez następujące problemy zdrowotne (wzięto pod uwagę 28 zespołów chorobowych):
- depresja – 7,6% (786 600 dolarów)
- zapalenie stawów – 5,9% (865 530 dolarów)
- przewlekłe dolegliwości bólowe odcinka lędźwiowego i krzyżowego kręgosłupa – 5,5% (858 825 dolarów)
- dolegliwości żołądkowo-jelitowe – 5,2% (582 660 dolarów)
- migreny – 4,9% (434 385 dolarów)
- grypa w przeciągu ostatnich 2 tygodni – 4,7% (607 005 dolarów)
- alergie – 4,1% (1 809 945 dolarów).
Strategia przeciwdziałania
Prezenteizm, czyli nieefektywna obecność w pracy, jest poważnym problemem, który wymaga uwagi i przemyślanych działań. Firmy powinny dążyć do tworzenia zdrowej kultury pracy, promować świadomość zdrowia psychicznego i fizycznego oraz zapewnić pracownikom dostęp do programów wsparcia takich jak EAP. Redukcja prezenteizmu może przynieść korzyści zarówno pracownikom, jak i organizacjom, poprawiając ogólną efektywność i dobrostan w miejscu pracy.
