Wybór odpowiedniego rozwiązania z zakresu dbania o zdrowie psychiczne pracowników jest wyzwaniem dla działów HR ze względu na stosunkową nowość tego rozwiązania na rynku polskim. Jakie kryteria należy przyjąć? Jakie pytania zadać sobie oraz firmie dostarczającej rozwiązanie i jak oceniać skuteczność?
Modele wsparcia psychologicznego
- Współpraca z gabinetem psychologicznym / psychoterapeutycznym (terapia)
- Program Wsparcia Pracowników (Employee Assistance Program - EAP)
- Platforma internetowa, np. platforma well-beingowa.
W praktyce te rozwiązania często mają wspólne elementy, dając uczestnikom więcej możliwości. Jednak zawsze jeden element jest dominujący, a tym samym charakterystyczny. Poszukując rozwiązania do swojej firmy, warto wybierać świadomie, aby móc odpowiedzieć na potrzeby organizacji i zarządzać oczekiwaniami pracowników.
Terapia jako długotrwała pomoc
Terapia lub psychoterapia to zwykle długoterminowy proces pracy na sobą skierowany na poznanie i zrozumienie przyczyn problemów, a następnie ich rozwiązanie. W ramach terapii terapeuta pomaga w bezpieczny i uporządkowany sposób zmierzyć się z problemami, z emocjami lub zachowaniami. Zwykle rozwiązania z zakresu terapii są oferowane przez gabinety psychologiczne/psychoterapeutyczne (również online).
Zalety terapii
- głębokie wsparcie dla osoby potrzebującej
- rozliczanie się za „zużycie” przeprowadzonych sesji
Wady terapii
- wysoki koszt, który może skalować się bardzo szybko w organizacji
- długi czas oczekiwania na odpowiedniego specjalistę
EAP jako szybki dostęp do specjalistów
EAP to forma wsparcia krótkotrwałego i skierowanego na rozwiązanie problemu pracownika w różnych trudnych sytuacjach. Jest to popularna forma benefitu oferowanego przez pracodawcę, który chce wspierać pracowników oraz członków ich najbliższej rodziny w rozwiązywaniu bieżących problemów w domu i w pracy. Zwykle programy EAP są oferowane przez wyspecjalizowane w tej formie wsparcia firmy.
W ramach programów EAP jest dostępnych zwykle kilka (5 – 12) konsultacji z psychologiem w ramach zgłoszenia. Pomaga to skupić się na zdiagnozowaniu problemu, wsparciu emocjonalnym, poszukaniu możliwych rozwiązań i wskazaniu odpowiedniego specjalisty, z którym pracownik powinien rozpocząć długotrwałe leczenie (jeśli tego wymaga sytuacja).
Zalety EAP
- szybki dostęp do specjalisty (gwarantowany w umowie Service Level Agreement)
- wsparcie skoncentrowane na rozwiązywaniu bieżących problemów pracowników i dostęp do informacji w kwestii dbania o zdrowie psychiczne
- stały abonament uzależniony od liczby osób w organizacji
Wady EAP
- rozliczanie za gotowość i dostępność, nie za zużycie
- związanie kontraktem na min. pół roku
Zarówno EAP, jak i terapia są specyficznymi formami wsparcia, które należy porównywać do usługi ubezpieczeniowej – nikt nie chce z nich korzystać, ale gdy dzieje się coś złego, to koszt braku wsparcia może być znaczący tak dla pojedynczej osoby, jak i dla organizacji.
W tym miejscu warto również zaznaczyć, że wykorzystanie EAP oraz terapii w organizacji zwykle wynosi 2% ‒ 5% dla średnich i dużych organizacji, a 5 ‒ 10% dla małych. Wyższy poziom wykorzystania powinien być niepokojący dla przedsiębiorstwa, bo oznacza to, że atmosfera w pracy oraz relacje pracownicze są bardzo złe i natychmiast trzeba wdrożyć programy naprawcze.
Również schemat wykorzystania terapii oraz EAP jest bardzo podobny – w początkowym okresie może być albo dużo zgłoszeń, albo niewiele, ale później ich liczba się stabilizuje. Wynika to z niepewności pracowników dotyczącej sposobu korzystania z tych form wsparcia i z potrzeby oswojenia się z możliwością korzystania z nich.
Platformy jako źródło edukacji
Platformy internetowe zwykle skupiają się na dostarczaniu rozwiązań samopomocowych takich jak webinary, podcasty, quizy oraz posty blogowe. Osoby korzystające z platform mają nielimitowany dostęp do wartościowych treści, które można samodzielnie eksplorować.
W odróżnieniu od terapii i EAP schemat wykorzystania oraz utylizacji platform jest zupełnie inny. Platforma cieszy się największym zainteresowaniem na samym początku, kiedy to więcej niż połowa pracowników loguje się do niej, żeby sprawdzić treści. W późniejszym czasie, kiedy mija efekt nowości, zainteresowanie naturalnie spada i jest ponownie napędzane pojawieniem się interesującego contentu.
Zalety platformy
- nielimitowany dostęp do zasobów edukacyjnych
- stały abonament
Wady platformy
- ograniczone wsparcie indywidualne
- głównie samopomoc ‒ brak kontaktu ze specjalistą
Metody dostępu do psychologów
Kolejnym elementem ‒ na który należy zwrócić uwagę podczas wyboru rozwiązania wspierającego zdrowie psychiczne pracowników ‒ są dostępne metody wsparcia. W tym przypadku kluczowy jest również czas realizacji poszczególnego zgłoszenia. Główne metody to:
- Spotkanie na żywo
- Rozmowa telefoniczna
- Rozmowa wideo
- Czat
Spotkanie w gabinecie specjalisty
Spotkanie na żywo z psychologiem jest klasycznym i sprawdzonym rozwiązaniem w terapii. Daje ono terapeucie najlepszą możliwość poznania osoby, z którą rozmawia, i w efekcie ułatwia zdiagnozowanie problemu i zaproponowanie rozwiązania lub wdrożenia leczenia.
Jednocześnie jest to forma, która wymaga najwięcej zdecydowania ze strony osoby potrzebującej wsparcia – trzeba się umówić, wyjść z domu i dojechać na określoną godzinę do psychologa. To może być dużym wyzwaniem dla osób z depresją lub innymi problemami.
Rozmowa telefoniczna z psychologiem
Dostęp do wsparcia telefonicznego jest najważniejszym elementem oferty skierowanej do firm. Jest to metoda najbardziej wartościowa zarówno dla pracowników potrzebujących pomocy, jak i dla psychologów, którzy mogą jej udzielić.
Ten kanał komunikacji jest szczególnie ważny w programach EAP. Infolinia EAP to nie tylko możliwość umówienia się na konsultację, lecz przede wszystkim Pierwsza Pomoc Psychologiczna (helpline).
Pracownicy doceniają wsparcie telefoniczne głównie ze względu na jego natychmiastowość – w sytuacji kryzysowej mogą zadzwonić i od razu uzyskać wsparcie psychologa. Jednocześnie mają poczucie anonimowości, która pozwala się łatwiej otworzyć w czasie rozmowy. Niezaprzeczalną zaletą rozmowy telefonicznej jest również to, że zadzwonienie nie wymaga dużego wkładu ani przygotowania ze strony pracownika.
Psycholog z kolei ma możliwość wsłuchania się w głos osoby dzwoniącej, co pozwala mu lepiej zrozumieć stan emocjonalny rozmówcy. Dla doświadczonego psychologa potężnymi narzędziami diagnostycznymi są sygnały takie jak spokój, zdenerwowanie, spójność wypowiedzi, chaotyczność, optymizm czy zmiana atmosfery rozmowy.
Wideorozmowa
Rozmowa wideo pomaga uczestnikom nawiązać kontakt prawie tak pełny jak w przypadku wizyty w gabinecie, a jednocześnie jest od niej bardziej nieformalna i łatwiej wziąć w niej udział.
Dla niektórych osób ta forma kontaktu może być jednak mniej atrakcyjna – w przypadku problemów w domu lub z partnerem zorganizowanie rozmowy wideo może nie być niewykonalne. Dodatkowo dla niektórych osób problemem mogą być również rozwiązania technologiczne związane z instalacją odpowiedniego programu i nawiązaniem połączenia wideo.
Podsumowując, niezaprzeczalną zaletą spotkania bezpośredniego, rozmowy online oraz telefonicznej jest możliwość żywego dialogu – terapeuta i klient są ze sobą w kontakcie i mogą aktywnie na siebie reagować oraz dopasowywać się do sytuacji. Pozwala to najbardziej efektywnie wykorzystać wspólny czas i znaleźć rozwiązanie problemów lub przynajmniej rozpocząć proces leczenia.
Czat wspierający terapię
Kontakt przez czat lub e-mail działa z kolei na innej zasadzie – jedna strona zadaje pytanie i czeka aż druga strona odpowie. Taka asynchroniczność sprawia, że te formy są znacznie mniej skuteczne jako podstawowa forma terapii i zwykle nie są polecane osobom, które potrzebują natychmiastowego wsparcia.
Przesunięcie czasowe podczas rozmowy na czacie sprawia, że odpowiedź może przyjść kilka, a nawet kilkanaście godzin po zadaniu pytania. Dodatkowym problemem jest to, że odpowiedź może być potencjalnie niebezpieczna, ponieważ klient jest już w zupełnie innym stanie emocjonalnym. Ponadto brak odpowiedniego rozumienia emocji nadawcy i odbiorcy może być sporym utrudnieniem.
Czat może być jednak świetnym narzędziem wsparcia pomiędzy spotkaniami z psychologiem, bo pozwala podzielić się sukcesem lub wyładować emocje w bezpieczny sposób. Warto też wykorzystywać ten kanał jako przestrzeń do przekazywania wiedzy – np. linków do wartościowych materiałów, które są omawiane w czasie spotkań.
Wyzwania komunikacji e-mail
Rozmowy przez e-mail pogłębiają problemy, których zalążki widać w przypadku czatu. E-mail jest zwykle dłuższym, wielowątkowym komunikatem, co sprawia, że odpowiadanie na poszczególne tematy w nim zawarte może być niemożliwe lub niepraktyczne. Sprawia to, że obie strony nie zawsze wiedzą i rozumieją, do jakich wniosków doszły, lub co gorsza mogą nieprawidłowo zinterpretować poruszane wątki.
Jednocześnie należy zaznaczyć, że w przypadku wielu schorzeń pisanie samo w sobie może być traktowane jako forma terapii i wielu psychologów zachęca pacjentów do przelewania swoich myśli na papier. Samo uwolnienie i uporządkowanie myśli ma znaczenia dla osoby potrzebującej wsparcia i nie jest potrzebna lub nawet może być niewskazana reakcja psychologa.
Obszary wsparcia psychologicznego
Zarówno dla pracowników, jak i dla organizacji kluczowe jest, by wybierać jak najbardziej kompleksowe rozwiązania oraz ograniczyć niebezpieczeństwo związane z niedopasowaniem potrzeb do rozwiązań.
Mental health pracowników
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Duis vitae eleifend diam, sit amet suscipit orci. Cras in tellus nec leo sollicitudin viverra. Ut dolor enim, rhoncus ut nisl sed, sollicitudin vulputate leo. Cras placerat efficitur enim lobortis lobortis. Nunc vel neque lacus. Aenean erat felis, auctor mattis cursus ut, dignissim eu nunc. Aenean sodales elit massa, non tempor urna molestie id. Nulla justo eros, faucibus eget erat ut, ultricies varius augue. Pellentesque et lobortis libero, sit amet finibus elit.
wsparcie psychologiczne
- problemy w życiu zawodowym ‒ przykładowo kłopoty z przełożonymi i współpracownikami, nieradzenie sobie ze stresem i nadmiarem obowiązków
- problemy w życiu prywatnym ‒ relacje z partnerem, stres związany z pogrzebem lub weselem czy brak odpowiedniego work-life balance
wsparcie dla rodziców i dzieci
- konsultacje rodzicielskie – pomoc rodzicom w rozwiązywaniu kłopotów z wychowaniem i dorastaniem dzieci
- wsparcie dla dzieci 13+ ‒ konsultacje z psychologiem dziecięcym
- wsparcie dla młodych dorosłych – dostęp do psychologów specjalizujących się w obszarze wchodzenia w dorosłość
wsparcie prawno-finansowe
- sprawy rodzinne – doradztwo w zakresie spraw rozwodowych, podziału majątku czy alimentów
- sprawy cywilne – pomoc w tematyce wynajmu nieruchomości, reklamacji czy ochrony konsumenta
- sprawy finansowe – doradztwo w zakresie kredytów, zadłużenia czy testamentu i spadków
psychoedukacja
- webinary psychologiczne – 2 lub 3 w miesiącu
- szkolenia online – indywidulanie ustalane z firmą
- materiały edukacyjne – comiesięczne newslettery psychologiczne oraz menedżerskie, a także materiały przygotowywane w związku z różnymi wydarzeniami w obszarze zdrowia psychicznego
well-being
- well-being emocjonalny – kompleksowe wsparcie w lepszym radzeniu sobie ze stresem i zmianami oraz wyzwaniami w życiu
- well-being społeczny – rozwijanie pozytywnych relacji z otoczeniem oraz budowanie poczucia wspólnoty, tworzenie systemu wsparcia
- well-being finansowy – krótko- i długoterminowe budowanie zdrowego stosunku do pieniędzy i finansów
Wsparcie dla organizacji
Gdy wybierane jest rozwiązanie mające zapewnić wsparcie psychologiczne, warto upewnić się, że dostawca usług będzie mógł pomóc w następujących kwestiach:
coaching menedżerski
- trudne sytuacje – reagowanie na problemy pracowników, zwolnienia i sytuacje kryzysowe
- praca z zespołem – budowanie pozytywnych relacji z zespołem oraz wsparcie rozwoju pracowników
- środowisko pracy – kreowanie standardów i zasad w międzynarodowym i rozproszonym środowisku
wsparcie HR
- problemy HR – edukacja i rozwiązywanie specyficznych problemów wewnątrz działu HR
- problemy pracowników – budowanie standardów i narzędzi antymobbingowych i whistleblowing
- sytuacje kryzysowe – reagowanie na niespodziewane wydarzenia, które mają wpływ na całą organizację
on- i offboarding
- wsparcie psychologiczne – dla osób, które dołączają do organizacji i osób, które opuszczają organizację
- coaching indywidualny – możliwość kontynuacji wsparcia poza organizacją
- wsparcie rekrutacyjne – ocena i assessment pracowników.
O co zapytać dostawcę z zakresu mental health?
Powyższe trzy obszary kończą wstęp opisujący proces wyboru rozwiązania z zakresu pomocy psychologicznej. Mamy nadzieję, że ta lektura pozwoli lepiej zrozumieć główne założenia tego benefitu w organizacji.
W kolejnej części skupimy się na ocenie potrzeb własnych pracowników oraz przedstawimy pytania, jakie warto zadać dostawcy, zanim zdecydujemy się na podpisanie kontraktu.
