Zdrowie psychiczne to dynamiczna równowaga myśli, emocji, ciała i relacji, która pozwala nam działać, uczyć się i odzyskiwać siły mimo codziennych wyzwań.
Gdy pojawiają się sygnały jak bezsenność, lęk, przygnębienie, drażliwość czy poczucie „przytłoczenia”, nie oznacza to słabości. To informacja, że potrzebujesz wsparcia. Im wcześniej o tym porozmawiasz, tym szybciej poczujesz ulgę i odzyskasz sprawczość.
Kto jest kim?
Psycholog
Absolwent studiów magisterskich z psychologii. Prowadzi konsultacje, diagnozę psychologiczną, psychoedukację, krótkoterminowe wsparcie w kryzysie. Nie przepisuje leków. Może skierować do psychoterapeuty lub psychiatry.
Psychoterapeuta
Osoba po kilkuletnim szkoleniu psychoterapeutycznym (z superwizją i certyfikatem). Prowadzi psychoterapię – regularną pracę nad zmianą utrwalonych schematów myślenia, emocji i zachowań. Nie przepisuje leków (chyba że jest też lekarzem).
Psychiatra
Lekarz medycyny – diagnozuje i leczy farmakologicznie zaburzenia psychiczne, wystawia zwolnienia, może zalecić psychoterapię/terapię, często współpracuje z psychologiem/psychoterapeutą.
Poradnictwo psychologiczne a psychoterapia
Poradnictwo psychologiczne
Krótkoterminowa pomoc nastawiona na uporządkowanie sytuacji „tu i teraz”, podjęcie decyzji i naukę konkretnych umiejętności (komunikacja, radzenie sobie ze stresem, higiena snu, organizacja). Zwykle 1–6 spotkań (czasem do 10–12), spotkania zazwyczaj trwają około 50 minut.
Dla kogo i w jakich sytuacjach?
- nagromadzony stres, pierwsze sygnały przeciążenia, trudna rozmowa w pracy, konflikt we współpracy,
- wahanie przy ważnej decyzji, powrót po przerwie/chorobie, wsparcie w rodzicielstwie/opiece nad bliskimi,
- chcesz „złapać oddech”, odzyskać jasność i konkretny plan.
Poradnictwo psychologiczne nie jest pogłębioną terapią zaburzeń psychicznych, traumy czy uzależnień; nie zmienia trwałych wzorców emocjonalno-poznawczych — od tego jest psychoterapia (często z konsultacją psychiatryczną).
Psychoterapia
Regularny, planowy proces zmiany utrwalonych schematów myślenia, odczuwania i działania, które podtrzymują trudności. Opiera się na relacji terapeutycznej, kontrakcie (zasady, cele, częstotliwość) i uzgodnionej „mapie problemu”. Trwa od kilkunastu spotkań (krótkoterminowa) do wielu miesięcy, a w niektórych podejściach nawet lat.
W jakich sytuacjach szczególnie rekomendowana?
- objawy trwają od dłuższego czasu np. kilka tygodni / kilka miesięcy i znacząco ograniczają funkcjonowanie (depresja, lęk, natręctwa, zaburzenia odżywiania, uzależnienia),
- nawracające konflikty lub powtarzalne wzorce w relacjach/pracy,
- konsekwencje traumy (PTSD, dysocjacja), przewlekły wstyd/poczucie winy,
- poradnictwo „pomaga na chwilę”, a trudność wraca.
Jak wygląda proces?
- 1–3 spotkania wstępne (rozpoznanie, cele, dobór metody),
- regularne sesje (najczęściej co tydzień), czasem „prace domowe”,
- cykliczna ocena postępów i korekta celów,
- poufność, praca pod superwizją (terapeuta konsultuje anonimowo swoją pracę z doświadczonym superwizorem, by dbać o jakość i etykę).
Czego psychoterapia nie obiecuje?
Szybkich „trików” ani gotowych recept – to wspólny wysiłek i czas. Bywa łączona z farmakoterapią tj. konsultacje z lekarzem psychiatrą, gdy objawy są nasilone.
Jak odróżnić jedno od drugiego?
- Poradnictwo — szybka ulga i plan na teraz (umiejętności, decyzje, porządkowanie).
- Psychoterapia — trwała zmiana wzorców i źródeł trudności (regularny proces).
Pytanie, które warto sobie zadać
„Czy głównie potrzebuję lepiej poradzić sobie z obecną sytuacją, czy zrozumieć, dlaczego podobne sytuacje ciągle wracają i jak to zmienić?”
Główne nurty psychoterapii (w skrócie)
- Poznawczo-behawioralna (CBT) – praca na myślach i zachowaniach, konkretne cele; skuteczna m.in. w lękach, depresji, bezsenności.
- Psychodynamiczna/psychoanalityczna – wgląd w nieświadome wzorce i relacje; zwykle dłuższa.
- Systemowa (par i rodzin) – skupienie na komunikacji i wzajemnych wpływach w relacjach.
- Humanistyczno-egzystencjalna – akcent na autentyczność, sens i odpowiedzialność.
- Integracyjna – łączy techniki z różnych podejść (dobór do potrzeb).
- Specjalistyczne metody: ACT (Akceptacja i Zaangażowanie), terapia schematów, EMDR (przetwarzanie traumy z użyciem stymulacji bilateralnej), TSR/SFBT (Terapia Skoncentrowana na Rozwiązaniach).
Krótkie kompendium specjalizacji
Psycholog kliniczny – po dodatkowej, wieloletniej specjalizacji. Prowadzi pogłębioną diagnozę (testy psychometryczne, neuropsychologiczne), formułuje rozpoznanie psychologiczne i rekomenduje plan leczenia; pracuje w szpitalach i poradniach, często w zespole z lekarzami.
Psychoonkolog – wspiera osoby w trakcie i po leczeniu onkologicznym oraz ich bliskich. Pomaga regulować lęk, adaptować się do leczenia, wracać do ról życiowych i zawodowych; współpracuje z personelem medycznym.
Psychodietetyk – pracuje z relacją z jedzeniem, nawykami i emocjami wokół diety (np. jedzenie „na stres”, efekt jo-jo). Łączy techniki psychologiczne (CBT, wywiad motywujący) z pracą nad codziennymi decyzjami żywieniowymi.
Psychotraumatolog – specjalizuje się w pracy po traumach jednorazowych i złożonych. Stosuje m.in. EMDR, terapię poznawczo-behawioralną ukierunkowaną na traumę, stabilizację i plan bezpieczeństwa; często współpracuje z psychiatrą.
Seksuolog (psychologiczny lub lekarski) – zajmuje się trudnościami w obszarze życia seksualnego oraz tożsamości. Prowadzi terapię indywidualną/par; lekarz-seksuolog może dodatkowo zlecić badania i wdrożyć leczenie.
Kiedy do kogo?
- Kryzys, decyzja, stres w pracy/relacji, potrzeba planu działania → psycholog (poradnictwo) lub kontakt przez EAP,
- Silny lęk, depresja, bezsenność, myśli samobójcze, nadużywanie substancji → psychiatra (leczenie) plus psychoterapeuta (proces zmiany).
- Utrwalone wzorce cierpienia, trauma, nawracające problemy w relacjach → psychoterapeuta (odpowiedni nurt) plus konsultacja psychiatryczna.
Kiedy niezbędna jest konsultacja z lekarzem psychiatrą?
Natychmiast, czyli numer 112 lub SOR – sytuacje nagłe takie jak:
- Myśli samobójcze z planem lub próba; samouszkodzenia,
- Zachowania zagrażające sobie/innym, silne pobudzenie lub agresja,
- Objawy psychozy (np. słyszenie głosów, urojenia) z utratą krytycyzmu,
- Ostra mania (bezsenność, ryzykowne działania, brak hamulców),
- Przedawkowanie/odstawienie z objawami zagrożenia (drgawki, majaczenie),
- Ciężkie zaburzenia odżywiania z objawami medycznymi (omdlenia, odwodnienie).
Pilnie tj. 24–72 godziny – sytuacje takie jak:
- Nasilające się myśli samobójcze, utrata kontroli,
- Ciężka depresja (brak sił do podstawowych czynności, znaczny spadek apetytu/masy),
- Bezsenność > 5 –7 nocy mimo higieny snu,
- Częste napady paniki uniemożliwiające funkcjonowanie,
- Omamy/urojenia bez bezpośredniego zagrożenia,
- Niepokojące działania niepożądane po lekach (np. sztywność, gorączka, zaburzenia świadomości).
Planowo tj. 2 – 4 tygodnie:
- Objawy depresyjne/lękowe > 2 tygodnie, ograniczające pracę i życie,
- Nawracające zaburzenia lękowe, OCD (natręctwa), PTSD (po traumie), uzależnienia,
- Podejrzenie ADHD lub zaburzeń nastroju (naprzemienne „górki i dołki”),
- Przewlekłe problemy ze snem, koncentracją lub pamięcią,
- Zaburzenia odżywiania (napady objadania, restrykcje, kompensacje).
Ważne: w kryzysie dzwoń 112 lub jedź na SOR. Równolegle EAP może pomóc w szybkim „triage’u” (ocenie pilności) i kolejnych krokach.
O co warto zapytać specjalistę zanim zaczniecie pracę?
Psycholog – pierwsza konsultacja:
- Czy mój temat mieści się w Pani/Pana kompetencjach?
- Ile spotkań zwykle wystarcza, by uporządkować podobne sprawy?
- Czy będą testy/kwestionariusze i jaka będzie informacja zwrotna? (nie dotyczy EAP)
- Jak chroniona jest poufność i dane? Jakie są wyjątki?
- Organizacja: czas trwania, zasady odwołań, kontakt między sesjami.
Psychoterapeuta – przed rozpoczęciem terapii:
- W jakim nurcie Pani/Pan pracuje i jakie ma szkolenie/certyfikat?
- Doświadczenia w moim problemie (np. lęk napadowy, trauma, para).
- Proponowany sposób pracy i cele na start.
- Częstotliwość spotkań, przewidywany czas trwania procesu.
- Zasady współpracy (kontrakt): poufność, odwołania, płatności, kontakt poza sesją, “prace domowe”.
- Superwizja i kodeks etyczny
- Czy współpracuje Pan/Pani z lekarzem psychiatrą?
- Jak będziemy mierzyć postępy i robić przegląd celów?
Podsumowanie
Najważniejszy krok to ten pierwszy. Chociaż zmierzenie się z wyzwaniami psychicznymi w organizacji może wydawać się ogromnym wysiłkiem, często już krótka rozmowa i wdrożenie programu wsparcia przynoszą natychmiastową ulgę oraz wytyczają konkretny plan działania dla całej firmy. Pamiętaj: troska o dobrostan zespołu to strategiczna inwestycja, która wzmacnia stabilność organizacji, retencję pracowników i efektywność pracy. Umożliwienie pracownikom dostępu do profesjonalnej pomocy jest wyrazem dojrzałości i odpowiedzialności biznesowej – nigdy słabości.
Jeśli szukasz kompleksowego rozwiązania i potrzebujesz wsparcia w systemowym nawigowaniu problemami zdrowia psychicznego w Twojej firmie – zapraszamy do kontaktu z naszymi ekspertami EAP24, którzy nie tylko zaproponują gotowe rozwiązanie, ale także pomogą wdrożyć skuteczną komunikację Programu w całej organizacji.